ในการทำงานด้าน HR และการบริหารองค์กร หลายครั้งผู้บริหารหรือหัวหน้างานมักจะออกนโยบายเพื่อ แก้ปัญหา หรือ กระตุ้นผลงาน ของทีม แต่หากขาดการวิเคราะห์รอบด้าน นโยบายเหล่านั้นอาจก่อให้เกิดสิ่งที่เรียกว่า “Cobra Effect” หรือ ผลลัพธ์ตรงข้ามกับสิ่งที่ตั้งใจไว้
Cobra Effect คืออะไร ?
คำว่า Cobra Effect มาจากเหตุการณ์ในประเทศอินเดียสมัยอาณานิคมอังกฤษ รัฐบาลต้องการลดจำนวนงูเห่า จึงประกาศให้รางวัลสำหรับคนที่นำงูเห่ามาส่ง ผลลัพธ์ในช่วงแรกคือคนจับงูมาแลกเงินจริง แต่ต่อมามีคนบางกลุ่มเริ่ม เพาะเลี้ยงงูเห่า เพื่อขายให้รัฐบาล เมื่อทางการรู้ตัวจึงยกเลิกโครงการ ทำให้ผู้เพาะเลี้ยงปล่อยงูเหล่านั้นกลับคืนสู่ธรรมชาติ ส่งผลให้จำนวนงูเห่ามีมากกว่าเดิม
น้องบีพลัสจะพามาดู ตัวอย่าง Cobra Effect ในการทำงานและ HR เมื่อนโยบายที่ “ตั้งใจดี” แต่กลับ “สร้างปัญหาใหญ่กว่าเดิม”
1. การตั้ง KPI ที่ไม่รอบคอบ
หาก KPI เน้นเพียง ปริมาณงาน โดยไม่คำนึงถึงคุณภาพ พนักงานอาจเลือกทำงานให้ได้จำนวนมากที่สุด โดยไม่สนใจมาตรฐาน ส่งผลเสียต่อองค์กรในระยะยาว
2. การใช้โบนัสหรือแรงจูงใจทางการเงินผิดวิธี
แรงจูงใจทางการเงินสามารถกระตุ้นผลงานได้ แต่ถ้าออกแบบไม่ถูกต้องก็อาจสร้างพฤติกรรมเชิงลบ เช่น การให้โบนัสตามยอดขายอย่างเดียว อาจทำให้พนักงานขายมุ่งปิดดีลเร็วๆ โดยไม่สนใจว่าลูกค้าจะพอใจหรือไม่ หรือการให้รางวัลตามจำนวนชั่วโมงการทำงาน อาจกระตุ้นให้พนักงาน “แสดง” ว่าทำงานหนัก แต่ไม่ได้เพิ่มประสิทธิภาพจริง
3. นโยบายที่กระตุ้นพฤติกรรมเชิงลบ
บางครั้งองค์กรออกกฎหรือมาตรการโดยไม่คำนึงถึงผลกระทบทางอ้อม เช่น การกำหนดให้ทีมแข่งขันกันแรงเกินไป อาจสร้างบรรยากาศที่ไม่ร่วมมือ เกิดการ “เล่นการเมือง” ในองค์กร หรือการบังคับใช้มาตรการตรวจสอบที่เข้มงวดเกินไป อาจทำให้พนักงานรู้สึกไม่ไว้ใจและเกิดการต่อต้านมากขึ้น
วิธีป้องกัน Cobra Effect ในองค์กร
- ออกแบบนโยบายโดยมองรอบด้าน ไม่ใช่เพียงผลลัพธ์ที่ต้องการ แต่ต้องคิดถึงพฤติกรรมที่นโยบายอาจกระตุ้นให้เกิดขึ้น
- ทดสอบและปรับแก้นโยบาย เริ่มจากการทดลองในขอบเขตเล็กๆ ก่อน หากเห็นผลลัพธ์ด้านลบ ควรรีบแก้ไข
- รับฟังเสียงจากพนักงานและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย HR และผู้บริหารควรเปิดพื้นที่ให้พนักงานสะท้อนความคิดเห็น เพราะมักจะมองเห็นผลกระทบที่ผู้บริหารอาจไม่ทันคิด
- มุ่งเน้นความยั่งยืน ไม่ใช่ผลลัพธ์ระยะสั้น การให้รางวัลหรือกำหนดเกณฑ์ใดๆ ควรสอดคล้องกับเป้าหมายระยะยาว ไม่ใช่เพียงตัวเลขชั่วคราว
Cobra Effect สะท้อนให้เห็นว่า นโยบายที่ดูดีบนกระดาษ อาจไม่เวิร์กในทางปฏิบัติ การบริหารคนจึงต้องอาศัยความเข้าใจเชิงลึกเกี่ยวกับพฤติกรรมมนุษย์ ไม่ใช่แค่การตั้งเป้าหมายหรือรางวัลให้ชัดเจนเท่านั้น สำหรับ HR และคนทำงาน การเรียนรู้จากตัวอย่างนี้จะช่วยให้คุณ ออกแบบนโยบายและระบบที่ส่งเสริมพฤติกรรมเชิงบวกจริงๆ และลดความเสี่ยงที่เจตนาดีจะย้อนกลับมาทำร้ายองค์กรเอง
ที่มา Mission to the moon
