รายการ	จำนวน	จำนวนเงิน
ไม่มีรายการ

การวิเคราะห์ต้นทุนในธุรกิจผลิตสินค้า จากพื้นฐานสู่แนวปฏิบัติที่มีประสิทธิภาพ

การวิเคราะห์ต้นทุนในธุรกิจผลิตสินค้า จากพื้นฐานสู่แนวปฏิบัติที่มีประสิทธิภาพ

ธุรกิจผลิตสินค้าทั่วไปจะมีความซับซ้อนมากกว่าธุรกิจซื้อขาย เนื่องจากมี “กระบวนการผลิต” ที่ต้องควบคุมทั้งในแง่ของปริมาณวัตถุดิบ เวลา ค่าแรง และต้นทุนที่เกี่ยวข้อง การทำบัญชีที่ถูกต้องและการควบคุมต้นทุนอย่างมีประสิทธิภาพจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง โดยบทความนี้จะปูพื้นตั้งแต่ระบบบัญชีการผลิตพื้นฐาน ไปจนถึงแนวคิด Made to Order / Made to Stock, การใช้ Job Costing, ใบแปรรูป และ MRP เพื่อช่วยให้เข้าใจภาพรวมการจัดการธุรกิจผลิตอย่างครบวงจร

1. กระบวนการทางบัญชีในธุรกิจผลิต

ธุรกิจผลิตจะมีเอกสารหลัก 3 ประเภท ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการผลิต ได้แก่

ขั้นตอน	เอกสารที่ใช้	บัญชีที่เกี่ยวข้อง
1. เบิกวัตถุดิบ	ใบเบิกวัตถุดิบ	Dr. ต้นทุนผลิต Cr. วัตถุดิบ
2. ผลิตสินค้า	ใบสั่งผลิต / ใบควบคุมการผลิต	(ใช้ควบคุม, ไม่ลงบัญชี)
3. รับสินค้าผลิต	ใบรับสินค้าจากผลิต	Dr. สินค้าสำเร็จรูป Cr. ต้นทุนผลิต
4. ขายสินค้า	ใบขาย	Dr. ลูกหนี้ / เงินสด Cr. รายได้ขาย
5. ตัดต้นทุนขาย	(ระบบอัตโนมัติ)	Dr. ต้นทุนขาย Cr. สินค้าสำเร็จรูป

2. วิธีการคำนวณต้นทุนสินค้าที่ผลิตได้

ธุรกิจผลิตจะมีเอกสารหลัก 3 ประเภท ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการผลิต ได้แก่

ต้นทุนจริง (Actual Cost)

รวบรวมข้อมูลการเบิกวัตถุดิบจริง ค่าแรงจริง ค่าใช้จ่ายโรงงานจริงในแต่ละรอบผลิต
คำนวณต้นทุนต่อหน่วย = ต้นทุนรวม ÷ จำนวนสินค้าที่ผลิตได้

ต้นทุนมาตรฐาน (Standard Cost)

ใช้สูตรการผลิต (BOM) ในการประเมินต้นทุนต่อหน่วย
เปรียบเทียบต้นทุนจริงและต้นทุนมาตรฐาน เพื่อวิเคราะห์ประสิทธิภาพ

3. แนวคิด Made to Stock (MTS) vs Made to Order (MTO)

หัวข้อ	MTS (ผลิตเพื่อเก็บขาย)	MTO (ผลิตตามออเดอร์)
เริ่มผลิตเมื่อไร	ตามแผนหรือคาดการณ์ยอดขาย	เมื่อมีใบสั่งจากลูกค้า
คลังสินค้า	มีสินค้าสต็อกล่วงหน้า	ไม่มีสต็อกผลิตล่วงหน้า
ความยืดหยุ่น	ผลิตล่วงหน้าได้	ควบคุมต้นทุนเฉพาะออเดอร์ได้แม่นยำ
ระบบบัญชี	ต้นทุนเฉลี่ย, FIFO	ต้นทุนต่อ Job, อิงใบสั่ง

4. Job Costing คืออะไร และเกี่ยวข้องอย่างไรกับ MTO?

Job Costing คือการคำนวณต้นทุนราย Job หรือรายคำสั่งผลิต เพื่อรู้ต้นทุนของงานใดงานหนึ่งอย่างแม่นยำ

เหมาะกับงานสั่งผลิตเฉพาะ เช่น MTO
ต้องมีการแยกบันทึกต้นทุนวัตถุดิบ ค่าแรง ค่าใช้จ่าย ต่อ Job
สามารถวิเคราะห์กำไรขาดทุนรายงานได้ เช่น "Job 20240610 มีกำไร 32%"

แม้ MTO จะเหมาะกับ Job Costing แต่ Job Costing ยังใช้ในงานอื่นๆ ได้ เช่น งานทดลอง, งานซ่อม, โครงการเฉพาะ

5. “ใบแปรรูป” – เครื่องมือทรงพลังใน Bplus ERP

ใบแปรรูป คือเอกสารเฉพาะใน Business Plus ที่รวม:

รายการวัตถุดิบที่ใช้
ผลผลิตที่ได้ (มากกว่า 1 ชนิดก็ได้)
การปันต้นทุนของวัตถุดิบไปยังผลผลิตแต่ละรายการ

จุดเด่นของใบแปรรูป:

ไม่ต้องแยกใบเบิกและใบรับผลิต
ปันทุนอัตโนมัติตาม:
1. ปริมาณ (กิโลกรัม / ชิ้น)
2. มูลค่า (ราคาตลาดของผลผลิต)
3. ป้อนค่าต้นทุนแต่ละผลผลิตเอง

เหมาะกับทุกธุรกิจผลิต และยิ่งให้ประโยชน์สำหรับ “แยกผลผลิตจากวัตถุดิบเดียว” เช่น โรงสี, แปรรูปอาหาร, แยกเนื้อสัตว์, ยาง, รีไซเคิล

6. MRP คืออะไร และมีผลต่อการทำบัญชีอย่างไร?

MRP

(Material Requirements Planning) คือระบบวางแผนความต้องการวัตถุดิบล่วงหน้า โดยอิงจาก:

ยอดคำสั่งซื้อ / ยอดขาย
สูตรการผลิต (BOM)
ปริมาณวัตถุดิบที่มีอยู่
Lead Time และ Safety Stock

ผลลัพธ์ของ MRP

แจ้งเตือนวัตถุดิบที่ต้องสั่งซื้อ
สร้างใบเบิกวัตถุดิบ / ใบสั่งซื้อ / ใบสั่งผลิตล่วงหน้า
ลดโอกาสวัตถุดิบขาด / เกิน
ช่วยให้การออกเอกสารผลิตมีแผน มีเหตุผล

ผลลัพธ์ต่อบัญชี

MRP ไม่บันทึกบัญชีโดยตรง แต่เป็นต้นทางที่ทำให้เกิด:

การเบิกวัตถุดิบ → บันทึกต้นทุนผลิต
การสั่งซื้อ → เกิดเจ้าหนี้
การรับสินค้าผลิต → เกิดสินค้าสำเร็จรูป

สรุปภาพรวม (Flowchart)

การทำบัญชีธุรกิจผลิตด้วย Bplus ERP: ควบคุมต้นทุน เพิ่มกำไร ตัดสินใจแม่นยำ

การทำบัญชีสำหรับธุรกิจผลิตไม่ใช่แค่บันทึก “ของเข้า-ออก” แต่เป็นการควบคุมต้นทุน วางแผนการผลิต และใช้ข้อมูลเพื่อ ตัดสินใจทางธุรกิจอย่างแม่นยำ โดยเฉพาะเมื่อคุณมีเครื่องมืออย่าง Bplus ERP ที่รองรับทั้งใบแปรรูป, BOM, Job Costing และ MRP ได้ครบถ้วน

✨ หากวางระบบให้ถูกต้องตั้งแต่ต้น ธุรกิจผลิตก็จะสามารถ: